ATTO UNICO

Prefazione

Personaggi

Glossario

Ringraziamenti

Autore

FAME E PIDUCCHJ di Tonino Canonico     QUINTO QUADRO    Entra Nicolino, nipote di Zù Nicola

Voce da fuori	"C'è permèssu?"
Concetta	"N'àtru n'è arrivàtu, mò! Aja vìdi chìni àdda vinì 'cchjù , stasìra!"
Pasquale	(rivolto verso l'esterno) "Avanti!"
Nicolino	(entra Nicolino, nipote di zù Nicola) "Bonasìra, cùmpa Pascà! Bonasìra a tutti!"
Tutti	(in risposta) "Bonasìra!"
Pasquale	"Nicolì, cum'è? Anturèddra ghèra passàtu nònnitu e pròprju pìcca prìma si 'nn'è jùtu! Ancùna cosa?"
Nicolino	"Sìni, cumpa Pascà, u sàcciu ca nannùzzu c'è statu e pròprju 'ppì chìssu hàj' avut' a binì, ca m'ha chiamàtu nànna Catarìna e m'ha dìttu: Ohi Nicolì, fammìllu nu beni a nànna! Ca nònnitu ghera jùtu a fà na 'mmasciàta addùvi cùmpa Pascàli, s'è 'mbrijacàtu e nun ha cunchjiùsu nènti!"
Pasquale	"Beh, effittìvamenti n'èram' accòrti ca n'a vulìja dì ancùna cosa! Pù, u sà cùm'è! Chjacchjarijànnu chjacchjarijànnu si 'nn'è scurdàtu! 'Un ci fà nènti. Si vìda ch'era cos'i piccolèzza, sinnò s'avìja arricurdàta!"
Nicolino	(abbastanza allarmato) "Nòni cùmpa Pascà! Ca ghè pròprju na cosa 'mportànte! 'Un n'è na cos' i tùtt' i jùarni!"
Pasquale	"Mò mi fa stà cù pinzìaru, Nicolì! Ch'è success' a zù Nicola?"
Nicolino	"Nòni, cumpa Pascà! A nannùzz 'un n'è succèssu nènti. A 'ppàrti c'ha rùtt' a ròta d'u càrru, ca m'ha dittu nànna, ma chiss'un ci cìntra c' a cos' importànti!"
Pasquale	"Inzòmma, Nicolì, 'un ci stàju capiscìannu nènti!"
Nicolino	"Ohi cùmpa Pascà, vi stava dicìjannu ca i guàji c'ha patùtu òji nannùzzu nun ci cìntranu nènti c' a cosa importànti ca v'èra vinùtu a dì. Sùlu ca dòppu s'è 'mbrijàcatu e bonanòtti!"
Pasquale	"Sìni, Nicolì, chiss' àmu capìtu! Mò, 'ppì pijàciri, nu vù dì ch'è succèssu d'accussì importànti? Ci cintràmu nùa?"
Nicolino	"E 'ccèrtu, cùmpa Pascà, sinnò nannùzzu 'cchì bisùagnu avìja di vi vinì a disturbà 'ccù 'st' ùr' i notti?"
Pasquale	"Na cosa ca riguarda a nùa? E 'cchì po' d'èssi? Mò sìgnu pròprju curijùsu!"
Nicolino	"Mò vu cùntu, cumpa Pascà! Ata sapì ca nannùzzu stamatìna è jùtu a'r'u mircàtu .... "
Pasquale	(interrompendolo subito) "Chìss'u sapìmu, ca n'ha cuntàtu: i cappùcci, i spònzi tànti e l'ova! Sapìmu tùttu! Và avànti!"
Nicolino	"E ti parìja c'unn' u cuntàva! Ad ogni mòdu, m'ha dìttu nànna c'appena avìja finit' u mircàtu, quànnu stava jìannu a piglià u càrru 'ppì sì ricogli, ha bìstu u postìeri!!!"
Pasquale	"U postìeri?!"
Nicolino	"Sìni, cumpa Pascà! Pròprju u postìeri, 'ccù tùtt' a trùmma 'ncàpu!"
Pasquale	"E tu cùm'u fà a sapì c'avìjad' u cappìeddru c'a trùmma? N'è c'ha vistu!"
Nicolino	"Nòni, cumpa Pascà, òji nò, ca ìju nun c'era 'ccù nannùzzu! Ma avìja vìstu sà stàti, quànnu sìgnu sagliùtu a'r'u paìsi 'ccù nànna Catarìna, ca l'avìja accumpagnàta addùv' u mìadicu ca l'èra binùt' u vrùjitu 'nta na rìcchja, vù ricurdàti? Eh, tànnu, proprju tànnu, 'ccù tùttu chìru càudu chìru povarìeddru stava 'ccù cappìeddru 'ncàpu, 'ccù chìra bella trùmma gialla e d' ìju ci'hàju addummannàtu a nànna: Ohi nà, ma nun ci sh-càtta du càudu sù pòvaru cristianu 'ccù 'stu cosu pisanti 'ncàpu? 'Un sà pò minti na paglietta cùmi a tutti quanti l'àtri? " E nànna m'ha rispùsu ca chìru èrad' u postìeri e 'r' u cappìeddru s'avìedda tèni ca ghèra la divìsa, 'ppì 'ssì fà canùsci d' a genti! 'Ppì chìssu 'u sacciu ca tènadi 'a trùmma 'ncàpu!"
Pasquale	"Vabbè, àmu capìtu, ghèra veramènti u postìeri! E chì jìa 'ncèrca 'i zù Nicola?"
Nicolino	"Nòni, cùmpa Pascà! Veramènti jìja circànnu a lorsignùri! Circàva pròprju a vussurìja!"
Pasquale	"A 'mmìja? U postìeri? Ma sì sicùru?"
Concetta	"Ohi madonna mìja! Ancùna disgràzzija è succèssa!"
Pasquale	"Nicolì, 'unn'è ca ti sì sbagliàtu? Pròprju a 'mmìja jìa circànnu?"
Nicolino	"Sìni, cùmpa Pascà! Ci' ha dìttu a nannùzzu si 'cci facìja u pìjaciri i vi purtà na lìttira ca v'è arrivàta, cussì d'ìddru si risparmijàvad' u vijàggiu, sinnò avìedda vinì apposta!"
Pasquale	(con meraviglia) "Na lìttira!"
Concetta	"Sciùaddru, chì sà ch'è succèssu!"
Pasquale	(come prima) "Chìssa mò! Na lìttira!"
Nicolino	(togliendo una busta di tasca) "Tinìti, cùmpa Pascà, chìssa ghè d'a vòsh-tra. Nànna Catarìna vi manna a 'ddì ca si scusa 'ppì nannùzzu, ca a nu poch'i tìampu a chìsta vìja, quànnu si fà nu bicchìjrucc' i 'cchjù, nun còsta chjù tàntu 'cca càpu, 'ppì chìssu s'è scurdàtu! Ca sinnò, na cos' i chìssa, s'avìedda ricurdà 'ppì fòrza! (consegna la lettera a Pasquale) Scusàti ancòra, cùmpa Pascà, e bonanòtti a tùtti!"(esce)
Pasquale	(prendendo la lettera con cautela) "Bonanòtti, Nicolì, e salùtami a zà Catarìna ... e grazie assàji!"
Tutti	"Bonanòtti!"
Pasquale	(tenendo in mano la lettera come una reliquia di Santi) "E chìssa mò, chì po' ghèssi?" (Tutti si alzano e si portano a semicerchio intorno a Pasquale che continua a tenere la lettera come una particola in ostensione)
Fiorina	"Chisà 'i 'ddùvi vèna?"
Immacolata	"Chisà 'i chìni ghè?"
Francesco	"Chisà 'cchì vùanu?"
Vittorio	"Fùss'ancùna lìttira d'u Govèrnu? Avìja 'ntìsu dì ca a cumpa Pippìnu 'i"panzasùtta", u mìsi passàtu, l'èra arrivàta pùru a d' ìddru na lìttira e d' èra d' u Ministèriju!"
Pasquale	"L'avìja 'ntìsu dì pùru ìju, cùmpa Vittò! Ma m'hànu dìttu pùru ca èra na lìttira gialla e grossa. Chìssa 'unn' è né gialla e né grossa!"
Concetta	"T'hàju dìttu ìju! Ancùn'àtra disgràzzija! Cùmi l'àtra lìttira ca n'èra arrivàta chìra vòta, ti ricùardi Pascà?"
Pasquale	"E cùmi nò?"
Fiorina	(con stupore e quasi con un pizzico d'invidia) "N'àtra lìttira?! E quànn' at' avùta?"
Concetta	"Eh, tant'ànni arrìeti! Mì ricùardu ca 'Mmaculatèddra stava 'ncuminciànnu a cangià i prìmi gànghi e ogni pìcca mi s'attaccàv' a'r'u sinàli e mi dicìja: Mà, ohi mà, e vìda chìssa cùmi si ziculìja! E pròprju 'nta 'cchìri jùarni èra arrivàta a lìttira c'a nutìzija ch'èra mòrta zà Vicinzìna a Napuli, 'mparavìsu l'àrma!" (si fa il segno della croce)
Pasquale	"Sìni, Cuncè, mi ricùardu, cù tùttu ca sù passàti tant'ànni. Ma mi ricùardu pùru ca chìra lìttira ghèra sì piccirìddra cùm' a chìssa, ma ghera tùtta jànca, cùmi nu zìnn' i nìvi! Chìssa, ammèci, tèna tùtti sì culùri!"
Concetta	"Sciùaddru, tìani raggiùni! Chisà 'cchì bò 'ddì! Add'èssi ancùna disgràzzija gròssa!!!"
Fiorina	"A 'mmàru jìssa, cumma Cuncè! Pròprju mò ch'ì còsi si stànu cunzànnu 'ppì 'ssì dùa guagliùni, ca sìmu tùtti d'accòrdo, possìbbili c'àdda succèdi ancùna disgràzzija? E nòni, nòni, c'u Patritèrnu 'unn'àdda pitrènni!"
Concetta	"Animi d'u Prìgatoriju, aiutàtini vùa!"
Pasquale	"Beh, 'ccà l'ùnica cos'i fà è da purtà addùv' u prìaviti, cussì n'a lèja e si ghè ancùna còsa ca nùa nun n'a putìmu risòlvi, ammacàru d'ìddru ni dùna nu cunsìgliu."
Vittorio	"Ha dìttu bùanu, cumpa Pascà, ma oramài è notti: pìenzica donn'Angilu s'è curcàtu. A 'st' ùra u disturbàmu."
Pasquale	"Nò, è diffìcili ca dòrma. Nò stasìra!"
Concetta	"E tu chì 'nnì sà?"
Pasquale	"U sàcciu ca stasìra quànnu mi stàva ricuglìannu, a'r'a sagliùta 'i"sh-càttalancèddra", hàj' arrivàtu a Savèrju 'i " pètrapizzùta"ca stava jìannu proprju addùv' u prìaviti."
Concetta	"Ebbè?"
Pasquale	"Ni sìmu mìs'a parrà, ca 'ppì chìss'hàju fàttu tardi. U fàttu è ca Savèrju, stamatìna, è jùt' a caccia 'ntà muntàgna d'u Statu ed' ha pigliàtu na mulògna. E ci'a stàva purtànnu a donn'Angilu, ca ci'avìja prummìsa i quànn' u prìaviti avìjad' àjutat' u pàtri, a zù Fidirìcu, a fa a domanda p'a pinzìoni d'a guèrra. E m'ha dìttu Savèrju c'u prìaviti, p'a càrni d'a mulògna ni ghèscia pàzzu! Pirciò stasìra 'un sì vìda l'ùra 'i sà mangià, ca pùru ca cì vulìssa tìampu a 'ssì còci, pùru c'àdda mangià 'cchjù tardi, ma sicuramènte s'a facìja priparà u stèssu 'i donna Marietta. 'Ppì chìssu dìcu c'ancòra 'un dòrma!"
Concetta	"Vabbè, 'i dòrm' un dòrma, ma si ghè a'r'u màttulu, è pèju ! Specialmènti si tèna cosi bòni ! Cummèna ad' aspittà a dumàni !"
Pasquale	(E' sempre con la lettera in mano; gli altri intorno) "Sì, dumàni ! 'Ccù su pinzìaru 'ncàpu ! E 'cchìni dòrma stanòtti ?"
Concetta	"Tìani raggiùni, marìtu mìja, ma intàntu cùm'àma fà ?"
Francesco	"Eh, sintìti, hàju pinzàtu na cosa. Tàntu, o prìma o dòppu, a'r' u prìaviti si ci'àdda dì, ca è d'iddru ca n'àdda fa i càrti e tùtt' u rìastu. Anzi, vista a situazjiòni, prìma ghè e miègliu ghè. Facìmu accussì. Ìju u vàju chiàmu e 'ccì dìcu sì pò binì 'ccà, ca sìmu tùtti riunìti 'ppì parrà d' u matrimòniju. Vi fàzz'a bìdi ca quànnu sènta ca c'è nu sposaliziju 'i' ntù 'mmìanzu, o mulògna o nò mulògna, vèna. E add' accussì ci facìmu lèji pùru a lìttira !"
Pasquale	"E bràv' a Franciscùzzu ! Bèh, mugliè, nu putìm'avantà c' àmu 'ncappàtu nu jènnaru spìartu. Và bell' i papà, và ca t'aspittàmu !"(Francesco esce)
Concetta	"Bèh, Pascà, assittàmuni, ca finu ca vèna donn'Angilu, ammènti d'aspittà !"
Pasquale	"Sìni, Cuncè, ca pìanzica è miègliu. Chìssa mò 'appùaggiu sùp' u tàvulu, ca m'è sdincàta a manu ! " (fa per mettere la lettera sul tavolo)
Concetta	"Nòni, Pascà, nòni ! Dunammìll' a 'mmìja c'a mìntu 'nta cridènza. Ca s'un bòglia Ddìju s'ammàcchja cu tùttu su vìnu e nun si lèja bòna, dòppu, chì bit'àma minà ! Dùna 'ccà, dùna 'ccà! "(prende la lettera e la poggia delicatamente su di un ripiano della credenza, seguita dallo sguardo di tutti i presenti. Dopo, siedono tutti)
Pasquale	"Bèh, cèrtu ca chìssa è na siràta ca n'àma arricurdà 'ppì fòrza!"
Concetta	"Senza c'u dìci! Prìma sa bèlla supprèsa (indica la figlia) Dòppu chìru và e bìeni, avànt' arrìeti, ca ci stàva ghiscìannu ciòta! Mò cì mancàva pùru 'stù scumbùassulu d'a lìttira! A rìsicu 'i 'ccì piglià ancùna còs' a chìn'è dèbbul' i còri!"
Fiorina	"Eh, tìani raggiùni, cummà! Intàntu, cù chìni t'a pìgli! Quànn' un succèda màji nènti e quànn' i guàji s'incuvèrchjanu ùnu sùp'all'àtru, e succèda nu rivùatu! Ma a propòsitu, 'Mmaculatè, tu cùmi ti sìanti? Ca cù tùtta sa ciròma ... nun 'ni scurdàmu i cùmi sì ..... "
Concetta	"Giùstu, figlia mìja, cùmi ti sìanti?"
Immacolata	"'Bbòna, mà, mi sìantu 'bbòna. Sùlu ca pìcca prìma m'è giràtu nu poc' u mùnnu, ma cùmi mi sign' assittàta m'è passàtu sùbbitu!"
Concetta	"E mò, cùmi ti sìanti? Aspètta, ca ti pìgliu na pìcc'acqua! (si alza premurosa) Addùvi è jùt' a 'ffinìsci a lancèddra? (prende l'orciuolo, riempie un bicchiere d'acqua e lo porta alla figlia) Tìani, figlia mìja, vìva e stàtti tranquìlla, ca di mò avànti nun t'àna prioccupà 'cchjù di nènti, ca i sirvìzija i fàzzu tùtti ìju. Tu t'àna stà bèlla quèta quèta, ca a 'ssi còsi cì vò serijituddìni, ca sinnò po' succèdi ancùna disgràzzija! Stàtti tranquìlla tranquìlla, ca ìju e cumma Fiurina pinzàmu a tùttu nùa. E nun ti prioccupà d'a lìttira, 'un cì pinzà, ca na vidìmu nùa. Ha capìtu, bèll' i mamma?"
Immacolata	(dopo aver bevuto) "Sìni, mà, grazie. Ma nun vi prioccupàti, ca mi sìantu bòna, veramènti!"

Quadro precedente

Quadro seguente